Kortademigheid: kan het aan je hart liggen?

Wat is kortademigheid?

Kortademigheid (dyspneu in medische termen) is het gevoel dat je niet genoeg lucht krijgt of moeite hebt met ademhalen. Je kunt het ervaren als benauwdheid, een beklemmend gevoel op de borst, of het gevoel dat je harder moet werken om adem te halen.

Kortademigheid kan zich op verschillende manieren uiten:

Bij inspanning: Je wordt sneller buiten adem dan normaal bij lopen of traplopen
In rust: Je bent kortademig terwijl je rustig zit of ligt
Bij platliggen (orthopneu): De benauwdheid neemt toe als je plat gaat liggen
Nachtelijke aanvallen: Je wordt 's nachts wakker met benauwdheid
Plotseling (acuut): De kortademigheid komt plotseling opzetten
Geleidelijk (chronisch): De kortademigheid neemt langzaam toe over weken of maanden

Kortademigheid bij inspanning is normaal - iedereen wordt wel eens buiten adem. Maar als je sneller kortademig wordt dan voorheen, of kortademig bent in rust, is dat een signaal om verder te onderzoeken.

Hartoorzaken van kortademigheid

Verschillende hartaandoeningen kunnen kortademigheid veroorzaken. Het hart en de longen werken nauw samen: als het hart niet goed functioneert, kan dit leiden tot vochtophoping in de longen en verminderde zuurstoftoevoer.

Hartfalen

Hartfalen is de meest voorkomende cardiale oorzaak van kortademigheid. Bij hartfalen pompt het hart niet krachtig genoeg om aan de behoeften van het lichaam te voldoen. Hierdoor kan vocht ophopen in de longen (longoedeem), wat ademhalen bemoeilijkt.

Typische kenmerken van kortademigheid bij hartfalen:

Kortademigheid neemt toe bij inspanning
Benauwdheid bij platliggen (orthopneu) - je slaapt liever met extra kussens
Nachtelijke aanvallen van benauwdheid (paroxismale nachtelijke dyspneu)
Gezwollen enkels en benen
Vermoeidheid en verminderde inspanningstolerantie
Gewichtstoename door vochtophoping

Coronaire hartziekte

Bij coronaire hartziekte zijn de kransslagaders vernauwt door aderverkalking. Hierdoor krijgt de hartspier te weinig zuurstof, vooral bij inspanning. Dit kan zich uiten als kortademigheid, soms zonder of met pijn op de borst.

Kortademigheid bij inspanning die verdwijnt met rust
Vaak gecombineerd met beklemmend gevoel op de borst
Kan een teken zijn van angina pectoris of een dreigend hartinfarct

Hartritmestoornissen

Hartritmestoornissen zoals boezemfibrilleren kunnen kortademigheid veroorzaken. Bij een onregelmatig of te snel hartritme pompt het hart minder efficiënt, wat leidt tot verminderde zuurstoftoevoer en benauwdheid.

Hartklepafwijkingen

Problemen met de hartkleppen - of ze nu lekken (insufficiëntie) of vernauwd zijn (stenose) - verstoren de bloedstroom door het hart. Dit kan leiden tot vochtophoping en kortademigheid. Veelvoorkomende klepafwijkingen zijn:

Mitralisklepstenose/-insufficiëntie: Probleem met de klep tussen linkerboezem en -kamer
Aortaklepstenose/-insufficiëntie: Probleem met de klep naar de grote lichaamsslagader

Andere cardiale oorzaken

Pericarditis: Ontsteking van het hartzakje
Cardiomyopathie: Aandoeningen van de hartspier
Aangeboren hartafwijkingen: Structurele afwijkingen aan het hart
Pulmonale hypertensie: Verhoogde druk in de longslagaders

Andere oorzaken van kortademigheid

Kortademigheid heeft niet altijd een cardiale oorzaak. Er zijn vele andere aandoeningen die ademhalingsproblemen kunnen veroorzaken.

Longaandoeningen

COPD (chronische bronchitis/emfyseem): Chronische longziekte, vaak door roken
Astma: Luchtwegvernauwing door ontstekingsreactie
Longontsteking (pneumonie): Infectie van de longen
Longembolie: Bloedstolsel in de longslagader (kan levensbedreigend zijn!)
Longfibrose: Verlittekening van longweefsel
Pleuravocht: Vochtophoping rondom de longen
Longkanker: Kan de luchtwegen blokkeren of vocht veroorzaken

Bloed en zuurstoftransport

Bloedarmoede (anemie): Te weinig rode bloedcellen om zuurstof te vervoeren
Koolmonoxidevergiftiging: CO bindt aan hemoglobine en blokkeert zuurstoftransport

Psychologische oorzaken

Angst en paniek: Hyperventilatie en het gevoel niet genoeg lucht te krijgen
Stress: Kan kortademigheid uitlokken of verergeren. Lees meer over stress en hartgezondheid.

Overige oorzaken

Obesitas: Extra gewicht belast het ademhalingssysteem
Schildklierafwijkingen: Zowel te snel als te traag werkende schildklier
Neuromusculaire aandoeningen: Zwakte van de ademhalingsspieren
Allergische reacties: Kunnen zwelling van de luchtwegen veroorzaken
Slechte conditie: Gebrek aan lichaamsbeweging
Zwangerschap: Drukt op het middenrif en verhoogt zuurstofbehoefte
Hoogte: Op grote hoogte is er minder zuurstof

Hart of longen: hoe herken je het verschil?

Het kan lastig zijn om te onderscheiden of kortademigheid door het hart of de longen wordt veroorzaakt. Beide organen werken nauw samen en beïnvloeden elkaar. Toch zijn er enkele aanwijzingen.

Kenmerk	Cardiale oorzaak	Pulmonale oorzaak
Platliggen	Verergert kortademigheid (orthopneu)	Meestal geen verergering
Zwelling	Gezwollen enkels en benen	Meestal geen zwelling
Nachtelijke klachten	Wakker worden met benauwdheid	Nachtelijk hoesten (astma)
Hoesten	Droge hoest, soms roze schuimend sputum	Productieve hoest, slijm
Piepen	Minder vaak	Vaak (astma, COPD)
Pijn op de borst	Drukkend, beklemmend bij inspanning	Scherp, bij ademen of hoesten
Risicofactoren	Hoge bloeddruk, diabetes, hartziekte	Roken, allergieën, longziekte

Belangrijk: Deze kenmerken zijn richtlijnen en geen diagnose. Hartfalen en longziekten kunnen naast elkaar bestaan. Een arts kan met aanvullend onderzoek de juiste diagnose stellen.

Wanneer naar de arts met kortademigheid?

Kortademigheid verdient altijd aandacht. De urgentie hangt af van hoe snel de klachten zijn ontstaan en welke bijkomende symptomen er zijn. Lees ook wanneer je naar een cardioloog moet.

Bel direct 112 bij:

Plotselinge, ernstige kortademigheid die niet verbetert
Kortademigheid met pijn op de borst die uitstraalt naar arm, kaak of rug
Blauwe verkleuring van lippen, vingers of gezicht (cyanose)
Bewusteloosheid of bijna flauwvallen
Kortademigheid met ernstige hartkloppingen en duizeligheid
Ernstige kortademigheid na operatie of lange reis (risico longembolie)
Ophoesten van bloed

Maak spoedig een afspraak bij:

Nieuwe of toenemende kortademigheid bij inspanning
Kortademigheid in rust zonder duidelijke oorzaak
Je moet 's nachts rechtop gaan zitten om adem te kunnen halen
Gezwollen enkels of benen samen met kortademigheid
Je bent sneller buiten adem dan een paar weken geleden
Je hebt al een hartaandoening en de klachten nemen toe
Koorts en hoesten met kortademigheid

Waarschijnlijk minder urgent:

Kortademigheid alleen bij zware inspanning, passend bij je conditie
Kortademigheid die verbetert met rust
Kortademigheid tijdens angst of paniek die snel overgaat
Milde kortademigheid bij verkoudheid die niet verergert

Onderzoek en diagnose

Bij kortademigheid onderzoekt de arts systematisch om de oorzaak te achterhalen. Zowel het hart als de longen worden beoordeeld. Lees ook onze uitgebreide gids over hartonderzoeken uitgelegd.

Anamnese en lichamelijk onderzoek

De arts vraagt uitgebreid naar je klachten: wanneer begonnen ze, hoe hebben ze zich ontwikkeld, wat maakt het erger of beter, en welke andere symptomen heb je. Je medische voorgeschiedenis, medicijngebruik en risicofactoren worden besproken.

Bij lichamelijk onderzoek luistert de arts naar hart en longen, meet de bloeddruk, controleert op vochtophoping (gezwollen enkels) en beoordeelt de ademhaling.

Bloedonderzoek

BNP of NT-proBNP: Verhoogd bij hartfalen - dit is een belangrijke marker
Hemoglobine: Controle op bloedarmoede
Schildklierfunctie: Uitsluiten schildklierproblemen
D-dimeer: Bij verdenking op longembolie
Troponine: Bij verdenking op hartschade

ECG (elektrocardiogram)

Een hartfilmpje geeft informatie over hartritme, geleiding en tekenen van hartvergroting of zuurstofgebrek. Het is een snelle, niet-belastende test die vaak als eerste wordt gedaan.

Thoraxfoto (röntgenfoto van de borst)

Een thoraxfoto laat de omvang van het hart zien en of er vocht in de longen zit (longoedeem). Ook longafwijkingen zoals longontsteking of pleuravocht kunnen worden gezien.

Echocardiografie (hartecho)

Een echo van het hart met ultrageluid toont de structuur en pompfunctie van het hart. Het is de gouden standaard voor het vaststellen van hartfalen en klepafwijkingen. De ejectiefractie (EF) geeft aan hoe goed het hart pompt.

Longfunctietest (spirometrie)

Bij verdenking op een longaandoening meet de spirometrie hoeveel en hoe snel je kunt in- en uitademen. Dit helpt bij de diagnose van astma of COPD.

Aanvullend onderzoek

Afhankelijk van de verdenking kunnen aanvullende onderzoeken volgen:

Inspanningstest: Beoordeling van hart en longen tijdens inspanning
CT-scan longen: Bij verdenking op longembolie of andere longafwijkingen
Hartkatheterisatie: Bij verdenking op vernauwde kransslagaders
24-uurs ECG (Holter): Bij vermoeden van ritmestoornissen
Stress-echo: Hartfunctie onder belasting

Wil je je kortademigheid laten onderzoeken?

Een cardioloog kan vaststellen of je klachten een cardiale oorzaak hebben en je adviseren over behandeling.

Zoek een cardioloog bij jou in de buurt

Behandeling van kortademigheid

De behandeling van kortademigheid hangt volledig af van de onderliggende oorzaak. Hieronder bespreken we de behandeling van de belangrijkste cardiale oorzaken.

Behandeling bij hartfalen

Bij hartfalen richt de behandeling zich op het verbeteren van de pompfunctie en het verminderen van vochtophoping:

Diuretica (plaspillen): Verwijderen overtollig vocht uit het lichaam
ACE-remmers of ARB's: Ontlasten het hart en verbeteren de pompfunctie
Bètablokkers: Beschermen het hart en verbeteren de pompfunctie op termijn
SGLT2-remmers: Nieuwere medicijnen die bij hartfalen effectief zijn
Aldosteronantagonisten: Spironolacton of eplerenon
Zoutbeperking: Vermindert vochtretentie
Vochtbeperking: Soms nodig bij ernstig hartfalen

Behandeling bij coronaire hartziekte

Medicatie: Bloedverdunners, cholesterolverlagers, bètablokkers, nitraten
Dotteren (PCI): Openen van vernauwde kransslagaders met ballonkatheter en stent
Bypassoperatie: Omleiden van het bloed langs de vernauwing
Leefstijlaanpassingen: Stoppen met roken, gezond eten, bewegen

Behandeling bij hartritmestoornissen

Bij ritmestoornissen kan behandeling bestaan uit medicatie, cardioversie, katheterablatie of implantatie van een pacemaker of ICD.

Behandeling bij hartklepafwijkingen

Medicamenteus: Behandelen van symptomen en voorkomen van complicaties
Klepreparatie: Herstel van de klep indien mogelijk
Klepvervanging: Vervanging door een mechanische of biologische kunstklep
TAVI: Minimaal invasieve klepvervanging via een katheter

Algemene maatregelen

Ongeacht de oorzaak zijn er algemene maatregelen die kunnen helpen bij kortademigheid:

Stop met roken
Houd een gezond gewicht aan
Beweeg regelmatig (in overleg met je arts)
Beperk zout in je voeding
Neem medicatie trouw in
Slaap met het hoofd iets omhoog als platliggen benauwdheid geeft
Leer ademhalingstechnieken voor momenten van benauwdheid

Veelgestelde vragen

Hoe weet ik of mijn kortademigheid van mijn hart komt?

Kortademigheid door hartproblemen gaat vaak gepaard met andere symptomen zoals vermoeidheid, gezwollen enkels, kortademigheid bij platliggen, nachtelijk wakker worden met benauwdheid, of pijn op de borst. Als kortademigheid plotseling optreedt, verergert bij inspanning, of gepaard gaat met deze symptomen, is het verstandig een arts te raadplegen.

Wat zijn de meest voorkomende hartoorzaken van kortademigheid?

De belangrijkste hartoorzaken van kortademigheid zijn: hartfalen (het hart pompt niet krachtig genoeg), hartritmestoornissen, hartklepafwijkingen, coronaire hartziekten (vernauwde kransslagaders), en pericarditis (ontsteking van het hartzakje). Hartfalen is de meest voorkomende cardiale oorzaak.

Wanneer is kortademigheid een noodgeval?

Bel direct 112 bij: plotselinge, ernstige kortademigheid die niet verbetert, kortademigheid met pijn op de borst die uitstraalt naar arm of kaak, blauwe verkleuring van lippen of vingers, bewusteloosheid of bijna flauwvallen, kortademigheid met hartkloppingen en duizeligheid, of ernstige kortademigheid na operatie of lang stilzitten.

Kan kortademigheid ook andere oorzaken hebben dan het hart?

Ja, kortademigheid heeft vele mogelijke oorzaken. Longaandoeningen (astma, COPD, longontsteking, longembolie), bloedarmoede, obesitas, angst en paniek, schildklieraandoeningen, en spierproblemen kunnen allemaal kortademigheid veroorzaken. Daarom is goede diagnostiek belangrijk om de juiste oorzaak te vinden.

Welke onderzoeken worden gedaan bij kortademigheid?

Bij verdenking op een cardiale oorzaak worden vaak uitgevoerd: ECG (hartfilmpje), bloedonderzoek (BNP/NT-proBNP, bloedarmoede), thoraxfoto, echocardiografie (hartecho), en soms een inspanningstest of hartkatheterisatie. De arts bepaalt welke onderzoeken nodig zijn op basis van je klachten en voorgeschiedenis.

Is kortademigheid bij inspanning altijd een teken van hartproblemen?

Nee, kortademigheid bij inspanning is normaal, vooral bij zware inspanning of als je minder fit bent. Het wordt zorgwekkend als de kortademigheid nieuw is, bij minder inspanning optreedt dan voorheen, gepaard gaat met andere symptomen, of lang aanhoudt na het stoppen van de inspanning.

Conclusie

Kortademigheid is een veelvoorkomend symptoom met vele mogelijke oorzaken. Het kan iets onschuldigs zijn - zoals een slechte conditie of tijdelijke spanning - maar het kan ook wijzen op een onderliggende hart- of longaandoening die behandeling behoeft.

Het is belangrijk om op je lichaam te letten: nieuwe of toenemende kortademigheid, kortademigheid in rust, of kortademigheid met bijkomende symptomen zoals pijn op de borst of gezwollen enkels verdient altijd aandacht van een arts.

Met de juiste diagnose is kortademigheid vaak goed te behandelen. Of het nu gaat om medicatie voor hartfalen, een ingreep aan de kransslagaders of behandeling van een ritmestoornis - er zijn veel effectieve behandelingen beschikbaar om je kwaliteit van leven te verbeteren.

Op zoek naar een cardioloog in de buurt?

Vind snel en eenvoudig een cardioloog bij jou in de buurt via onze landelijke zoekgids.

Vind een Cardioloog